Komu przysługują świadczenia ubezpieczeniowe po wypadku w pracy? Na jakie świadczenia mogą liczyć osoby pracujące, które uległy wypadkowi podczas pracy? W jaki sposób ubiegać się o takie świadczenia?

Świadczenia związane z wypadkiem w pracy należą się nie tylko osobom pracującym na umowie o pracę, ale też osobom faktycznie pracującym jako pracownicy (warto zapoznać się z pojęciem Scheinselbständigkeit, czyli ukrytym statusem pracowniczym).

Ale to nie koniec. W Niemczech wiele grup podlega ubezpieczeniu od wypadków w pracy lub w podobnych okolicznościach:

• osoby w trakcie regularnej edukacji (również dzieci i studenci)
• osoby podlegające badaniom obowiązkowym
• osoby niepełnosprawne pracujące w warsztatach dla osób z niepełnosprawnościami (Werkstätten für Menschen mit Behinderung)
• osoby pracujące w rolnictwie
• osoby pracujące w rybołówstwie
• osoby pracujące jako wolontariusze z odpowiednim przyzwoleniem publicznym lub w uznanych organizacjach, także religijnych (np. Freiwilligendienst, Caritas)
• osoby pomagające w nagłych wypadkach
• dawcy krwi i organów
• osoby mogące ulec obrażeniom w pościgu lub podczas akcji podejmowanych w związku z przestępstwami
• lekarze pogotowia w pracy na dyżurze (Notarzt)
• osoby w drodze na spotkania w Bundesagentur für Arbeit lub Jobcenter (urząd pracy) lub na szkolenia przez nie organizowane 
• osoby podczas rehabilitacji lub w drodze na terminy, które są związane ze świadczeniami niemieckiej kasy chorych lub niemieckiej kasy emerytalnej (Krankenkasse, Rentenversicherung)

Wszystkie te osoby są ubezpieczone od wypadków w pracy i podczas bezpośredniej drogi do pracy i z powrotem.

Co to jest wypadek w pracy?

Jako że świadczenia z ubezpieczenia od wypadków w pracy są najbardziej atrakcyjne finansowo w całym systemie prawa socjalnego w Niemczech, definicja wypadku w pracy jest bardzo wąska. 

Wypadkiem w pracy są z zasady krótkie zdarzenia działające na człowieka z zewnątrz i powodujące szkody zdrowotne lub śmierć.

Wypadek taki musi mieć miejsce w ramach czynności związanych z obowiązkami pracownika i wynikających z umowy o pracę. Wystarczy więc, że pracownik zajmował się będzie przez krótką chwilę podczas pracy czymś innym i dojdzie przy tym do wypadku, aby kasa nie chciała wypłacić świadczeń. 

Podczas pracy

Wypadkami w pracy mogą być katastrofy naturalne, katastrofy budowlane, zamachy – pod warunkiem, że pracownik nie uległby wypadkowi, gdyby nie był w pracy. Podobnie rzecz ma się z przestępstwami (napadami, rabunkami itd.), które są uznawane za skutki wypadków w pracy w Niemczech, jeśli dochodzi do nich podczas pracy.

Oczywiście najczęściej zdarzają się zwyczajne codzienne sytuacje, takie jak: potknięcia, poślizgi, urazy, które uznawane są za wypadki w pracy, jeśli powstały podczas wykonywania pracy lub czynności prowadzących do wykonywania pracy. Czyli zasadniczo nie podczas przerw w pracy. 

Choć i tu są wyjątki. Zasadniczo wypadki podczas przerw, także na posiłki, nie są wypadkami w pracy, chyba że chodzi o obrażenia powstałe w wyniku oddziaływań wynikłych ze sfery zakładowej. Wypadki typu: zawalenie się rusztowania, na którym pracownik przebywa podczas przerwy, eksplozja w zakładzie czy pożar w stołówce, nawet jeśli mają miejsce w przerwach od pracy, są uznawane za wypadki w pracy.

Istotnym wyjątkiem jest wypadek kierowcy ciężarówki podczas gotowania – tu istotne są nietypowe warunki pracy kierowców TIR-ów. Taki wypadek też należy uznać za wypadek w pracy. 

Kolejnym wyjątkiem, jeśli chodzi o wypadki w pracy, jest bezpośredni wpływ warunków pracy na dojście do wypadku, np.: temperatura w pracy, utrzymanie siły do dalszego wykonywania pracy przed nagłymi, niespodziewanymi nadgodzinami.

W drodze do pracy

Istotną grupą są wypadki w drodze do pracy, które są traktowane w Niemczech jak wypadki w pracy. Ważne jest przy tym, że wypadek miał miejsce w bezpośredniej drodze z domu/miejsca zamieszkania do miejsca pracy i z powrotem. Można zjechać z tej drogi – na tym odcinku pracownik nie jest ubezpieczony – ale jeśli nastąpi powrót na bezpośrednią drogę do domu/pracy, wtedy ubezpieczenie znowu się uaktywnia, chyba że przerwa w drodze trwała więcej niż 2 godziny.

Za wypadek w pracy należy także uznać wypadek w drodze do zakładowych automatów z napojami, przekąskami, do stołówek, a także podczas czekania w gotowości do pracy, z wyjątkiem wypadków wynikłych z wykonywania czynności niesłużących bezpośredniemu wykonywaniu pracy.

W pracy nieco prywatnie

Wypadki podczas imprez firmowych lub zakładowych – również w dni wolne od pracy – mogą być w Niemczech uznane za wypadki w pracy, jeśli: 

• ich celem jest zacieśnianie więzi między kierownictwem a pracownikami, jak i wyłącznie między pracownikami, 
• imprezę organizowało kierownictwo lub oddelegowane przez kierownictwo  osoby, 
• wszyscy pracownicy firmy/zakładu/działu, itd. zostali zaproszeni; należy pamiętać o kwestii nietrzeźwości i wpływu alkoholu, ale to objaśniam dalej.

Wypadki podczas świadczenia przysług prywatnego charakteru dla przełożonych – niewynikających z obowiązków pracownika – są w Niemczech uznawane za wypadki w pracy, inaczej niż takie same przysługi dla koleżanek lub kolegów z pracy.

Doznanie obrażeń w wyniku kłótni lub bójki w pracy może być w Niemczech uznane za wypadek w pracy, jeśli wynika z okoliczności pracy (np. wymiana zdań z powodu spóźniania się, kłótnia o konkretne miejsce pracy lub narzędzia).

Zdrowie a wypadki

Wypadki przy okazji szczepień koniecznych według niemieckich przepisów do wykonywania danej pracy bądź wypadki w drodze do lekarza, lekarza zakładowego lub apteki, aby kontynuować pracę lub ją podjąć, są w Niemczech uznawane za wypadki w pracy.

Infekcje w miejscu pracy – o ile nie stanowią chorób wywołanych przez pracę (Berufskrankheit) – również uznawane są w Niemczech za wypadki w pracy. 

Jednak w czasach pandemii stwierdzenie, że do zakażenia doszło właśnie w miejscu pracy, a nie poza nim, może okazać się niemożliwe. 

Wypadki z powodów takich jak: osłabnięcie, atak padaczki, zemdlenie nie są według niemieckiego prawa wypadkami w pracy, chyba że dojdzie do obrażeń, do jakich nie doszłoby w sferze życia prywatnego, poza pracą. I tak spadnięcie z drabiny, wpadnięcie do maszyny w zakładzie czy fabryce, wypadek samochodowy w wyniku zasłabnięcia bądź omdlenia – to są wypadki w pracy; uderzenie się o zwykły mebel codziennego użytku w wyniku zasłabnięcia – nie jest wypadkiem w pracy.

Jeśli do wypadku dojdzie z powodu przemęczenia pracą, np. w wyniku długości godzin pracy danego dnia, nocnej zmiany, po siedmiogodzinnej jeździe aż do 22:00, a nie ze sfery prywatnej (np. impreza dzień wcześniej), to może być on uznany według niemieckiego prawa za wypadek w pracy.

To nie są wypadki podczas pracy

Istnieje mnóstwo zdarzeń, które mają miejsce w godzinach pracy, ale jednak nie mogą zostać uznane za wypadki, gdyż, jak pisałem powyżej, nie spełniają przesłanek wypadku w pracy. I tak wypadek podczas załatwiania zaświadczeń z pracy niepotrzebnych do pracy, a potrzebnych do prywatnych spraw pracownika (np. zaświadczenie z kadr dotyczące Kindergeld) nie są wypadkami w pracy w Niemczech.

Wypadki podczas palenia papierosów i drogi na przerwy na papierosy generalnie nie są według niemieckiego prawa wypadkami w pracy.

Bycie pod wpływem alkoholu lub innych substancji odurzających może wykluczać związek przyczynowo-skutkowy między wykonywaną pracą a wypadkiem, jeśli mają przy tym miejsce widoczne oznaki nietrzeźwości (np. powtarzające się zjeżdżanie samochodem z pasa, nietrzymanie równowagi itd.).

Chorobowe z niemieckiej kasy wypadkowej (Verletztengeld)

Chorobowe płacone jest do 1,5 roku. Zazwyczaj pracodawca pokrywa pierwsze sześć tygodni zwolnienia lekarskiego (L4), ale jeśli nie, to pieniądze wypłaci kasa wypadkowa. Chorobowe z niemieckiej kasy wypadkowej (Verletztengeld) wyliczane jest z ostatniego rozliczonego miesiąca kalendarzowego przed tym miesiącem, w którym zdarzył się wypadek. Nadgodziny z ostatniego rozliczonego miesiąca kalendarzowego będą uwzględnione, jeśli zdarzały się regularnie. Jeżeli zarobki miesięczne ulegały dużym wahaniom, to będzie wzięta pod uwagę średnia z roku.

Chorobowe z niemieckiej kasy wypadkowej wynosi 80% regularnej pensji brutto, chorobowe z niemieckiej kasy chorych (Krankengeld) wynosi 70% regularnej pensji brutto.