Jak otrzymać niemiecką emeryturę lub rentę? Jakie warunki trzeba spełnić? W jaki sposób starać się o wypłatę świadczeń?

Świadczenia finansowe z tytułu publicznego ubezpieczenia emerytalno-rentowego w Niemczech (Deutsche Rentenversicherung) wypłacane są tylko po odpowiednim okresie ubezpieczenia – po pięciu, 10, 20, 25, 35 i 45 latach okresów składkowych. Bardzo ważna jest w tym przypadku świadomość, że wysokość renty lub emerytury zależy w głównej mierze od tego, ile składek zostało wpłaconych i w jakiej wysokości.

Średnie świadczenia w Niemczech

Weźmy taki przykład: Peter Müller zarabia na poziomie 3379,25 € brutto (dane z roku 2020) przez 40 lat (czyli 40 lat x 12 miesięcy). W ten sposób zebrał tyle składek, że może liczyć na emeryturę w wysokości 1329,20 € brutto miesięcznie. Od tego odjąć należy jeszcze podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Problem w tym, że pracownicy z Polski w Niemczech rzadko zarabiają 3379,25 € brutto, a i biografie zarobkowe na umowie o pracę trwające bez przerwy 40 lat rzadko są regułą.

Okresy składkowe z Polski przy obliczaniu wysokości świadczenia niemieckiego zaliczane są tylko tym osobom, które osiedliły się w Niemczech na stałe przed 01.07.1991 i mieszkają w Niemczech bez przerwy do dzisiaj.

O ile ktoś osiągnie pułap wiekowy odpowiedni do pobierania danego świadczenia emerytalno-rentowego, mieszkając w Polsce, można wnieść o emeryturę razem z wnioskiem o polską emeryturę. Polska strona wypłaca wtedy również niemieckie świadczenie. Wnioski o świadczenia z ubezpieczeń społecznych i świadczenia socjalne w Niemczech nie są związane z koniecznością opłat administracyjnych.

Wniosek o rentę czy emeryturę z Niemiec działa generalnie 3 miesiące wstecz.

Niemiecka częściowa renta inwalidzka 

Niemiecka częściowa renta inwalidzka (Rente wegen teilweiser Erwerbsminderung) wynosi 50 procent emerytury wypracowanej do momentu częściowej utraty zdolności do pracy. Mogą otrzymać ją osoby, które:

• są ubezpieczone w Deutsche Rentenversicherung (niemiecka ubezpieczalnia rentowo-emerytalna),
• zostały trwale częściowo niezdolne do pracy,
• nie osiągnęły jeszcze wieku emerytalnego (mniej niż 67 lat),
• w czasie 5 lat przed początkiem trwałej częściowej niezdolności do pracy przynajmniej 3 lata płacili składki w Deutsche Rentenversicherung (czyli byli zatrudnieni przez 3 z 5 ostatnich lat przed początkiem trwałej niezdolności do pracy lub płacili składki z innych powodów),
• były przynajmniej 5 lat ubezpieczone w niemieckiej ubezpieczalni rentowo-emerytalnej.

Częściowa trwała niezdolność do pracy ma według prawa niemieckiego miejsce, jeśli ktoś w ogólnych zwykłych warunkach rynku pracy jest niezdolny do pracy w wymiarze przynajmniej 6 godzin dziennie z powodu choroby lub niepełnosprawności.

Jeśli ktoś jest niezdolny do pracy przez przynajmniej 3 godziny dziennie, należy mu się pełna niemiecka renta inwalidzka (Erwerbsminderungsrente).

Niezdolność do pracy musi trwać przez przynajmniej 6 miesięcy.

Istotne jest, że choroba czy niepełnosprawność nie może być normalną utratą zdolności do pracy wynikającą z utraty sił wraz z postępującym wiekiem. Różni ją od choroby uprawniającej do chorobowego także niemożność przewidzenia, czy i kiedy dana osoba wyzdrowieje na tyle, że będzie zdolna do pracy w danym zakresie (przynajmniej 3 lub 6 godzin).

Renta inwalidzka i warunki pracy

Zakres zdolności do pracy stwierdza ekspertyza lekarska. Lekarz bierze pod uwagę, czy dana osoba może w tym stanie zdrowia pracować przez przynajmniej 3 godziny dziennie w warunkach typowych na rynku pracy. Jeśli nie i nie wiadomo, czy i kiedy to się zmieni, to osoba ta jest w sensie niemieckiego prawa rentowego niezdolna do pracy i może domagać się niemieckiej renty inwalidzkiej (Erwerbsminderungsrente).

Jeśli ktoś może pracować przynajmniej 3 godziny dziennie, ale nie 6, to może domagać się niemieckiej renty ze względu na częściową niezdolność do pracy (Teilerwerbsminderungsrente).

Czy ktoś jest w stanie pracować 3 lub 6 godzin dziennie w warunkach typowych na rynku pracy zależy od tego, co rozumiemy przez typowe warunki rynku pracy. 

Jeśli ktoś np. ze względu na stan zdrowia potrzebuje więcej przerw, niż jest to przewidziane w odpowiednich przepisach, to nie jest zdolny do pracy w zwykłych warunkach rynku pracy. Niezdolność do pracy może wynikać z niemożności dotarcia do pracy – jeśli ktoś nie jest w stanie przejść 500 metrów w mniej niż 20 minut i z powodu problemów zdrowotnych nie jest stanie również użyć samochodu lub środków komunikacji miejskiej, to jest niezdolny do pracy.

Jeśli jednak ktoś ma szanse na konkretne miejsce pracy i ze względu na stan zdrowia może jeździć tylko autem, to może liczyć na dofinansowanie kosztów kursu na prawo jazdy i zakupu samochodu. Możliwe jest również przejęcie kosztów taksówki do i z miejsca pracy.

Ale kiedy dana osoba nie jest w stanie pracować 3 godzin dziennie według powyższych zasad, ma prawo do pełnej renty inwalidzkiej. Wynosi ona 100 procent emerytury wypracowanej do momentu utraty zdolności do pracy.

Duża i mała renta wdowia

Wdowy i wdowcy po osobach ubezpieczonych w niemieckiej ubezpieczalni emerytalnej mogą mieć prawo do małej lub dużej renty wdowiej (kleine/große Witwenrente). Jeśli jednak małżeństwo zostało zawarte mniej niż rok przed śmiercią małżonka/małżonki, renta nie zostanie przyznana, chyba że wyraźnie widać, że małżeństwo nie zostało zawarte w celu uzyskania renty wdowiej.

Mała renta wdowia należy się osobom, które po śmierci małżonka/małżonki nie zawarli nowego związku małżeńskiego i zmarła osoba osiągnęła okres składkowy w niemieckiej ubezpieczalni emerytalnej wynoszący 5 lat. 

Małą rentę wdowią otrzymuje się do 24 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym doszło do śmierci małżonka/małżonki. 

Są od tej reguły wyjątki. Najważniejszy z nich mówi, że jeśli jeden z małżonków urodził się przed 02.01.1962 i małżeństwo zostało zawarte przed 01.01.2002, wtedy mała renta wdowia jest płacona bez ograniczeń w czasie aż do zawarcia nowego związku małżeńskiego/partnerskiego.

Mała i duża renta wdowia wynoszą przez pierwsze 3 miesiące 100 procent emerytury zmarłego małżonka/zmarłej małżonki. Po tym czasie – od 4. miesiąca – przy małej rencie wypłacane jest 25 procent emerytury zmarłego małżonka/zmarłej małżonki, a przy dużej – 55 procent.

Dużą rentę wdowią otrzymują wdowy/wdowcy, którzy nie zawarli nowego związku małżeńskiego, wychowują własne dziecko lub dziecko zmarłego, które ma poniżej 18 lat i sami skończyli 45 lat i 11 miesięcy (od roku 2029 będzie to 47 lat) lub są (częściowo lub całkowicie) niezdolni do pracy.

Jeśli nowe małżeństwo, zawarte po śmierci osoby ubezpieczonej, zostanie zakończone rozwodem, wtedy odżywa prawo do renty wdowiej (małej i dużej).

Ile można mieć dochodu przy emeryturze i rencie z Niemiec?

Po osiągnięciu wieku emerytalnego (dla roczników od 1963 wzwyż będzie to 67 lat) można mieć w Niemczech dowolny dochód.

W przypadku renty inwalidzkiej z powodu pełnej niezdolności do pracy (Erwerbsminderungsrente) dochód dodatkowy jest ograniczony do 6300,00 € rocznie.

W przypadku renty inwalidzkiej z powodu częściowej niezdolności do pracy (Rente wegen teilweiser Erwerbsminderung) granicę stanowi prawie 16000,00 € rocznie.

W przypadku renty wdowiej nie należy przekraczać około 900,00 € dochodu miesięcznie i trzeba pamiętać, że do tego zaliczają się również własne emerytury i renty.